Różne nurty psychoterapii

Psychoterapia pomaga w leczeniu zaburzeń psychicznych i dystresu psychicznego za pomocą rozmaitych technik. W trakcie tego procesu wyszkolony specjalista pomaga klientowi w rozwiązywaniu konkretnych lub ogólnych problemów.

Psychoterapeuta może korzystać z wachlarza metod i strategii, które różnią się w zależności od nurtu. W związku z tym istnieje wiele rodzajów psychoterapii, skupiających się na innym podejściu do rozwijania relacji terapeutycznej, komunikowania się i nawiązywania dialogu oraz pracy nad przezwyciężeniem nieadaptacyjnych dla pacjenta myśli, emocji bądź zachowań.

W tym artykule omówimy najpopularniejsze nurty psychoterapeutyczne.

Psychoterapia egzystencjalna

Psychoterapeuci pracujący w podejściu egzystencjalnym starają się pomóc ludziom zrozumieć, w jaki sposób doświadczają i radzą sobie z wyzwaniami, przed którymi stoją, umożliwiając im reagowanie na nie w bardziej świadomy i adaptacyjny sposób.

Dzięki temu osoba będzie w stanie znaleźć sens i cel w swojej egzystencji, a także przyjąć poczucie odpowiedzialności w działaniu. W ten sposób może prowadzić bardziej satysfakcjonujące życie.

Chociaż nie mamy wolności wyboru tego, co się z nami stanie, mamy pewien stopień swobody w tym, jak na to zareagujemy. Nasze zachowania mają znaczenie, a im jaśniej rozumiemy, jak się zachowujemy, co robimy i co czujemy, tym bardziej możemy wziąć na siebie odpowiedzialność i prowadzić życie zgodne z naszymi podstawowymi wartościami.

Podejście egzystencjalne może być szczególnie pomocne, jeśli klient potrzebuje pomocy w zrozumieniu swojego cierpienia — czy to fizycznego, emocjonalnego, duchowego, czy też ich kombinacji.

Wielu psychoterapeutów egzystencjalnych ma doświadczenie w wyspecjalizowanych dziedzinach, takich jak uzależnienia, lęki i depresja, ale zasadniczo wszystkie one mieszczą się w szerszym obszarze ludzkiego cierpienia, z którym mogą pracować wszyscy terapeuci.

Jest to przede wszystkim terapia rozmową, często skoncentrowana na ucieleśnieniu problemu, włączająca kreatywne lub kontemplacyjne sugestie pomiędzy sesjami. Praca może być indywidualna, w parach lub w grupach. Terapeuci asymilują i włączają wszelkie teoretyczne rozumienie lub umiejętności, które mogą umożliwić pacjentowi ujawnienie swoich obaw, cierpienia i problemów, a także stworzyć bardziej adaptacyjną na nie reakcję.

Psychoterapia humanistyczna

W podejściu humanistycznym podkreśla się charakter współpracy i relacji terapeutycznej, uwzględniając doświadczenie klienta w świecie i jego związek z nim. Zamiast starać się rozwiązać problemy, terapeuci pomagają swoim wypracować bardziej adekwatne sposoby radzenia sobie z nimi, aby klienci mogli rozwinąć odporność psychiczną i nauczyć się akceptacji wyzwań i trudności, z którymi wszyscy borykamy się w życiu.

W przeciwieństwie do terapii behawioralnych terapia humanistyczna koncentruje się na indywidualnej naturze danej osoby, a nie na zbiorze zachowań składających się na określoną kategorię psychologiczną. Holistyczne podejście terapii kładzie nacisk na całą osobę, a zwłaszcza na jej pozytywne zachowania i zdolność do rozwoju, uzdrawiania i samorealizacji poprzez samopoznanie. Osoby z depresją, zaburzeniami lękowymi i napadowymi oraz niską samooceną często szukają tego podejścia.

Terapia humanistyczna składa się z dwóch popularnych technik: terapii Gestalt i terapii skoncentrowanej na kliencie. Terapia Gestalt pomaga ludziom skoncentrować się na uczuciach i doświadczeniach „tu i teraz”, a nie na postrzeganiu pierwotnych przyczyn tych uczuć. Terapeuta pomoże zbadać uczucia i doświadczenia za pomocą kreatywnych i eksperymentalnych technik, takich jak interpretacja snów czy odgrywanie ról. Celem jest wzbudzenie emocji w różnych sytuacjach, aby osoba leczona mogła uświadomić sobie i zrozumieć te emocje na bieżąco.

Terapia skoncentrowana na kliencie lub osobie koncentruje się na idei, że ludzie są w stanie sami decydować o obszarach psychologicznych, które chcą badać, i wiedzą najlepiej, jak się do tego zabrać. Znana jako „niedyrektywna” forma terapii, terapeuta nie kieruje klienta w żadnym konkretnym kierunku lub wyniku, ale tworzy wspierające środowisko dla klientów, gdy badają swoją tożsamość, uczucia, doświadczenia lub emocje. Można oczekiwać, że terapeuta wysłucha punktu widzenia klienta z empatią, ciepłem, szacunkiem i brakiem osądu oraz będzie zachęcał do rozwoju i samorealizacji.

Psychoterapia rodzinna i systemowa

Terminy „terapia rodzinna” i „psychoterapia systemowa” są często używane zamiennie. Ci psychoterapeuci pracują z ludźmi w każdej formie relacji, w tym z parami, rodzinami, opiekunami i współpracownikami.

Ten rodzaj psychoterapii opiera się na założeniu, że każdy z nas jest częścią szerszej sieci społecznej lub „systemu”. Nasze interakcje z innymi ludźmi mają wpływ na działanie systemu. Czasami te sieci zmieniają się i można natknąć się na przeszkody. Na przykład, gdy dziecko staje się nastolatkiem, ale rodzice nadal traktują je jak małe dziecko.

Tutaj problem leży w grupie jako całości, a nie w pojedynczej osobie. Psychoterapeuta rodzinny i systemowy przyjrzy się, jak różne czynniki wpływają na ludzi w systemie, a także zwróci uwagę na interakcje grupy oraz jej wzorce i dynamikę. Pomoże podkreślić mocne strony, odporność i dostępne zasoby oraz sposób, w jaki każdy przyczynia się do funkcjonowania systemu. Celem jest pomoc grupie w zrozumieniu się nawzajem i wypracowaniu nowych sposobów komunikowania się, co umocni wsparcie.

Wykwalifikowany terapeuta stosujący to podejście ma zdolność wpływania na rozmowy, aby wykorzystać siłę i mądrość wszystkich osób, z którymi pracuje. Wspiera system w zmianie i adresowaniu wzorców relacji, zamiast analizować podświadome impulsy lub traumę z dzieciństwa.

Terapia ta jest szczególnie skuteczna w rozwiązywaniu problemów między dzieckiem a dorosłym. Jest również używana w biznesie, edukacji, polityce, pracy socjalnej i medycynie rodzinnej, ponieważ pomaga grupom rozmawiać o trudnych sprawach i budować relacje.

Terapia Gestalt

„Gestalt” to niemieckie słowo oznaczające całość i sumę wszystkich części oraz symboliczną konfigurację lub wzór elementów, które składają się na całość.

Terapia Gestalt opiera się na przekonaniu, że stare wzorce zachowań i utrwalone idee mogą tworzyć blokady, które przerywają naturalny cykl dobrego samopoczucia. Wpływa to na sposób, w jaki dana osoba komunikuje się z innymi.

To podejście skupia się na tym, co dzieje się w danej chwili, biorąc pod uwagę reakcje i interakcje pacjenta z innymi osobami. Chodzi o to, że bycie w pełni obecnym tu i teraz stwarza potencjał do większej ekscytacji, energii i odwagi do prowadzenia bardziej swobodnego życia.

Terapeuta Gestalt przyjrzy się, jak klient może się oprzeć: kontaktowi tu i teraz, zmianie oraz zachowaniom lub symptomom, które uważa się za niepożądane lub niezadowalające. Podczas sesji zwraca się uwagę na to, co się dzieje i o czym się mówi, a także mowie ciała i stłumionym uczuciom. Wśród technik terapeutycznych wymienia się także odgrywanie scenariuszy i przywoływanie snów w celu ich interpretacji.

Terapia behawioralna

Ten rodzaj terapii opiera się na teorii, że zachowania wyuczonego w odpowiedzi na przeszłe doświadczenia można się oduczyć lub przeformułować, bez skupiania się na uzasadnieniu pierwotnego zachowania.

Z tego typu terapii mogą skorzystać osoby z zaburzeniami kompulsywnymi i obsesyjnymi, a także lękami, fobiami i uzależnieniami. Nacisk kładziony jest na pomoc w osiąganiu celów i modyfikowaniu skrajnych reakcji behawioralnych na problemy, takie jak stres lub niepokój.

Chociaż behawioryzm może nie być tak dominujący jak kiedyś, wiele stosowanych wówczas metod jest nadal bardzo popularna. Terapia behawioralna często wykorzystuje warunkowanie klasyczne czy warunkowanie instrumentalne, a także modelowanie społeczne, aby pomóc klientom zmienić nieadaptacyjne zachowania.

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)

Terapia poznawczo-behawioralna to krótkoterminowa, zorientowana na cel terapia, która koncentruje się na związku między naszymi myślami (wymiar poznawczy) a naszymi działaniami (czynnik behawioralny). Ma na celu pomóc ludziom zmienić wzorce myślowe, które powodują niezdrowe, nieproduktywne lub nieadaptacyjne zachowania.

Psychoterapeuci często stosują to podejście w przypadku osób cierpiących na lęki, depresję, stres lub fobie. Jest również popularne wśród osób, które chcą przezwyciężyć szkodliwe nawyki i uzależnienia, takie jak palenie, przejadanie się czy hazard.

Podczas sesji CBT klient pracuje ze swoim terapeutą, aby nauczyć się rozpoznawać uporczywe negatywne myśli lub przekonania i reagować na nie bardziej produktywnie. Na przykład, jeśli mamy nawyk myślenia: „Jestem okropny we wszystkim” za każdym razem, gdy popełnimy błąd, CBT ma na celu pomóc nam zauważyć tę myśl, zidentyfikować myśli alternatywne (np. „Błędy nie czynią mnie okropnym; czynią mnie człowiekiem”) i wybrać bardziej realistyczny sposób spojrzenia na sytuację (np. „Chociaż popełniłem ten błąd, wiele rzeczy robię poprawnie i teraz wyciągnąłem wnioski z tego błędu”). Uważa się, że dokonanie tych pozytywnych zmian w myślach doprowadzi do pozytywnej zmiany w zachowaniu.

CBT zachęca do aktywnego udziału i współpracy w procesie leczenia. Dlatego często klienci otrzymują pracę domową, czyli zestaw ćwiczeń, które należy wykonać między sesjami. Następnie swoje doświadczenia należy omówić z terapeutą.

Terapia dialektyczno-behawioralna (DBT)

Głównym celem terapii dialektyczno-behawioralnej jest przekazanie ludziom umiejętności regulowania emocji, zdrowego radzenia sobie ze stresem, poprawy relacji i świadomego życia. Pierwotnie opracowane w celu leczenia osób z zaburzeniem osobowości typu borderline, DBT jest obecnie stosowane w leczeniu różnych schorzeń psychicznych i uważa się, że jest szczególnie pomocne dla osób z pozornie niekontrolowanymi, intensywnymi negatywnymi emocjami lub tych, które mogą mieć skłonność do samookaleczenia.

DBT różni się od CBT tym, że uznaje, że doświadczenia klienta są prawdziwe i pokazuje, jak zaakceptować siebie, nawet z wyjątkowymi wyzwaniami i doświadczeniami życiowymi. Leczenie zwykle składa się zarówno z sesji jeden na jeden z psychoterapeutą, jak i sesji grupowych prowadzonych przez terapeutę, podczas których uczestnicy rozwijają i ćwiczą się umiejętności i zachowań potrzebnych do bardziej adaptacyjnego zarządzania codziennym życiem. W obu sytuacjach klienci uczą się, jak etykietować i radzić sobie z emocjami, a także rozwiązywać konflikty bez ulegania impulsywnym skłonnościom oraz rozwijać świadomość swoich uczuć w chwili obecnej.

Podobnie jak CBT, DBT ma również element pracy domowej.

Psychoanaliza i analiza jungowska

Psychoterapeuci pracujący w praktyce psychoanalitycznej wierzą, że nasze nieświadome i wczesne doświadczenia życiowe wpływają na nasz rozwój, aktualne doświadczenia i relacje ze sobą i innymi.

Uświadamiając nieświadome, praktycy wierzą, że będziemy lepiej poinformowani o nas samych i o tym, dlaczego doświadczamy rzeczy w taki, a nie inny sposób. Daje nam to możliwość dokonywania nowych wyborów dotyczących sposobu życia, z większą świadomością i mniejszym cierpieniem.

Relacja między klientem a terapeutą jest centralną częścią tego, co Zygmunt Freud nazwał „leczeniem rozmową”. Praca z nieświadomością w terapii psychoanalitycznej może obejmować pracę ze snami i używanie swobodnych skojarzeń wraz z interpretacją symbolicznych doświadczeń i materiałów.

Ludzie szukają pomocy w psychoterapii psychoanalitycznej w szerokim zakresie problemów, w tym depresji i lęku, a także bardziej złożonych, głęboko zakorzenionych problemów.

Praktyka psychoanalityczna obejmuje analityczne podejście freudowskie, jungowskie, oparte na relacjach z obiektem czy psychodynamiczne.

Psychoterapia psychodynamiczna

Psychoterapia psychodynamiczna koncentruje się na nieświadomych i przeszłych doświadczeniach, które jak się uważa, determinują obecne zachowanie.

Klient jest zachęcany do rozmowy o swoich relacji w dzieciństwie z rodzicami lub opiekunami oraz innymi znaczącymi osobami. Celem jest pomoc w przetwarzaniu nieświadomych myśli i uczuć, co służy złagodzeniu napięcia emocjonalnego spowodowanego wewnętrznym  konfliktem  lub  niepokojem.

Terapeuta stara się nie pokazywać własnej osobowości. Staje się pustym płótnem, na które można przenieść i projektować głębokie uczucia dotyczące siebie, rodziców i innych ważnych osób w twoim życiu. Terapeuta stosujący to podejście skupia się na dynamice między klientem a innymi.

To podejście jest mniej intensywne i krótsze niż psychoanaliza i opiera się na relacji międzyludzkiej między klientem a terapeutą. Może być stosowany w terapii indywidualnej, grupowej i rodzinnej oraz do zrozumienia i pracy w instytucjach i organizacjach.